محمدرضا سنگری درباره علتهای بی توجهی به ادبیات داستانی در نظام آموزشی کشورمان به خبرنگار مهر گفت: برای این مشکل و موضوع می توان چند علت را طرح کرد. اول اینکه اصولاادبیات کلاسیک و سنتی ما که در دانشگاه هم آموزش داده می شود مبتنی بر شعر است.
ادبیات شرق بر شعر اتکا دارد
وی ادامه داد: اساساً ادبیات ما و اصولاً ادبیات شرقی بر شعر اتکا دارد. محتوا و مثالهای ما نیز بر متون شعری بوده و ادبیات داستانی در این میان کمتر جایگاهی پیدا کرده و همین امر به نظام آموزشی ما نیز تسری یافته است.
این شاعر که فارغ‌التحصیل دکترای زبان و ادبیات فارسی از دانشگاه تهران است تاکید کرد: آن بخش از ادبیات داستانی هم که مجال حضور در نظام آموزشی را یافته بیشتر از ادبیات داستانی مرتبط با داستان حیوانات و از کتابهایی چون کلیله و دمنه و مرزبان نامه بوده است.
استادها با ادبیات داستانی ناآشنا هستند
مولف "کرشمه های قلم" اضافه کرد: متاسفانه استادان ادبیات ما با فضای تازه ادبیات و ادبیات اروپایی کمتر ارتباط برقرار کرده و عمدتا با ادبیات داستانی ناآشنا هستند. در چنین شرایطی نمی توان انتظار داشت مجال و فضایی برای طرح و تدریس ادبیات داستانی در دانشگاه ها فراهم شود.
سنگری با اشاره به اینکه نظام آموزشی دانشگاهی اگر هم توجه ویژه ای به ادبیات داستانی داشته بیشتر مبتنی بر همت شخصی استادان بوده است بیان کرد: استادی چون غلامحسین یوسفی به اختیار خود در دانشگاه مشهد واحد ادبیات داستانی را تدریس می‌کرد که این امر بیشتر به همت و علاقه خود وی باز می گشت.
رمان موفق زیاد نداریم
نویسنده کتاب "بررسی ادبیات منظوم دفاع مقدس" دلیل دومی را که باعث شده است ادبیات داستانی در نظام آموزشی جدی گرفته نشود اینگونه توضیح داد: ادبیات داستانی در ایران پدیده ای نو است که عمری طولانی ندارد. در ادبیات ایران تعداد رمانهای موفق کم است و پس از انقلاب شاهد چاپ رمانهای موفق نبودیم و اگر هم آثار خوبی منتشر شده تعداد آنها کم است.
وی با بیان اینکه در حوزه داستان کوتاه وضعیت بهتری از رمان داریم توضیح داد: پیش و بیش از اینکه بخواهیم درباره اختصاص واحد درسی به ادبیات داستانی فکر کنیم بهتر است به ایجاد رشته ادبیات داستانی در دانشگاهها بیندیشیم.
لزوم راه اندازی رشته های تخصصی ادبیات
این استاد دانشگاه افزود: نظام آموزشی دانشگاههای ما باید کم کم به سمت ادبیات تخصصی برود. متاسفانه در هیچ یک از سطوح کارشناسی تا دکترای ادبیات ما شاخه تخصصی ادبیات نداریم البته تلاشهایی در حال انجام است که حاصل آن راه اندازی رشته تخصصی ادبیات پایداری در دوره کارشناسی ارشد است.
سنگری تاکید کرد: در دانشگاهها باید مباحث ادبیات داستانی در قالب نشستها، همایشها و فرصتهای بحث و گفتگو مطرح شود تا فضای دانشگاهی با ادبیات داستانی درگیر شود. در کتابهای درسی نیز باید تجدید نظر شود. این اتفاقی است که در کتابهای درسی دوران دبیرستان تا اندازه ای رخ داده است.
دبیرستان از دانشگاه یک گام جلوتر است
شاعر "راز رشید" اضافه کرد: به طور نمونه از آنجایی که من در تالیف و تدوین برخی کتابهای فارسی دبیرستان مسئولیت داشتم کوشش کردیم فصلی با عنوان ادبیات داستانی در نظر بگیریم تا انس نسل امروز با ادبیات داستانی بیشتر شود.
وی در پاسخ به این پرسش که تجدید نظر در نظام آموزشی و کتابهای درسی در برخورد با ادبیات داستانی بهتر است از کدام یک از سطوح دانشگاهی یا مدرسه آغاز شود؟ گفت: هر دو سطح باید در این زمینه اقدام کنند.متاسفانه یک فارغ التحصیل دکترای ادبیات در ایران هیچ الزامی به خواندن و دانستن درباره رمان ندارد و این ضعف جدی نظام آموزشی ما است که باید جبران شود.
سنگری راهکار پیشنهادی خود را برای جبران این ضعف، گنجاندن واحدهای تحقیقی در دوره کارشناسی ارشد و دکترا در زمینه ادبیات داستانی اعلام کرد.
دبیر علمی جشنواره ربع قرن کتاب دفاع مقدس با اشاره به اینکه گنجاندن دو فصل ادبیات داستانی و ادبیات جهان در کتاب فارسی دبیرستان کمک کرده است تا دانش آموزان بیشتر با ادبیات داستانی آشنا شوند، بیان کرد: به همین دلیل وضعیت دوره دبیرستان از دانشگاه در برخورد با ادبیات داستانی بهتر است.
فضای دانشگاهی محافظه کارتر است
این نویسنده توضیح داد: فضای دانشگاهی محافظه کارتر است. سیطره باز ادبیات کلاسیک و شعر در دانشگاهها مجال کمتری برای ادبیات نو فراهم می کند و حتی شعر نو نیز کمتر جایگاهی دارد. به اعتقاد من پس از اینکه در دبیرستان فضای لازم فراهم شد آرام آرام این شرایط در دانشگاه هم فراهم می شود.
سنگری که در زمینه عاشورا نوشته ها و پژوهشهای گسترده ای دارد دیدگاه خود را درباره اظهار نظر برخی چهره های دانشگاهی که توجه به ادبیات داستانی به ویژه رمان را باعث نزول سطح علمی آموزش در دانشکده های ادبیات می دانند به این شکل عنوان کرد: این افراد رمان و ادبیات داستانی را به خوبی نمی شناسند و گرنه ظرفیتهای ادبیات داستانی برای طرح مقوله های مهم در کلیت ادبیات بسیار بالاست. اگر این افراد هم ادبیات داستانی را به خوبی بشناسند با آن آشتی کرده و از حضورش در فضای دانشگاهی استقبال می کنند.
هراس کاذب از حذف ادبیات کلاسیک در صورت مجال دادن به ادبیات داستانی
وی دیگر دلیلی که باعث شده است استادان دانشگاه بعضاً در قبال ادبیات داستانی معاصر برخورد حذفی داشته باشند اینگونه توصیف کرد: هراس کاذبی وجود دارد که پدیده های جدید به عرصه های کهن تنه زده و عرصه را بر آنها تنگ کنند. البته بخشی از این نگرانی به جا است چراکه به دلیل ثابت بودن واحدهای درسی دانشگاهها اگر قرار باشد چند واحد به ادبیات داستانی اختصاص یابد ناگزیر باید واحدهای کمتری برای ادبیات کلاسیک که غالب واحدهای درسی را به خود اختصاص داده ، در نظر گرفت. برخی از استادان به دلیل وفاداری و دلبستگی به ادبیات کلاسیک تن به حذف این واحدها نمی دهند.
این مترجم در بخش دیگر صحبتهایش درباره این مساله که توجه به ادبیات داستانی در کتابهای آموزشی گاه با حذف برخی چهره ها و جریانهای همراه است توضیح داد: در کتابهای درسی راهنمایی و دبیرستان محدودیتهایی وجود دارد. این خط قرمزها برخی بازمی گردد به باورها، نگرشها و اعتقادهای جامعه و نظام آموزشی و برخی دیگر به برخوردهای سلیقه ای مربوط است.
نباید چهره های ادبی را ممیزی کرد
سنگری ادامه داد: در دوره هایی طرح نام و موضوعاتی با مقاومت روبه رو می شود و در دوره ای دیگر حساسیتها کمتر می‌شود. این مساله ای است که مولفان کتابهای آموزشی با آن درگیر هستند. حساسیتهای اجتماعی و مسئولان نظام آموزشی در این باره زیاد است.
وی در پایان تاکید کرد: ولی ما باید تکاپویی برای رسیدن به اعتدال داشته باشیم تا از این راه بخش مغفول و ناشناخته ادبیاتمان طرح و شناخته شود.
نظر شما